Last Updated on พฤษภาคม 21, 2025 by admin
ดอกแพงพวย หรือที่รู้จักกันในชื่อ แพงพวยฝรั่ง (Madagascar Periwinkle) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Catharanthus roseus (L.) G.Don เป็นพืชดอกสีสันสวยงามที่ไม่ได้มีดีแค่ความสวยงามภายนอก แต่ยังมีประวัติการใช้ประโยชน์ทางยามาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการแพทย์แผนปัจจุบันที่นำสารสกัดจากพืชชนิดนี้มาใช้รักษโรคมะเร็งบางชนิด อย่างไรก็ตาม ความงามและสรรพคุณเหล่านี้ก็แฝงไว้ด้วยความเป็นพิษที่ต้องระมัดระวังในการใช้งาน บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับดอกแพงพวยอย่างละเอียด ตั้งแต่ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ การเพาะปลูก สรรพคุณทางยาอันโดดเด่น ไปจนถึงข้อควรระวังและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องในปัจจุบัน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์และถิ่นกำเนิด ของ ดอกแพงพวย
แพงพวยฝรั่งเป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน อายุหลายปี มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมอยู่ที่เกาะมาดากัสการ์ ปัจจุบันมีการเพาะปลูกและแพร่กระจายไปทั่วโลกในเขตร้อนและกึ่งร้อน รวมถึงประเทศไทยด้วย มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ เช่น นมอิน (สุราษฎร์ธานี) และผักปอดบก (ภาคเหนือ)
- ลำต้น: ตั้งตรง สูงประมาณ 25-120 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านสาขามาก ลำต้นและกิ่งก้านมักมีสีเขียวอ่อนหรือเขียวอมม่วงแดง และมียางสีขาวเมื่อหัก
- ใบ: เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ รูปรี หรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ปลายใบมนหรือมีติ่งแหลมสั้นๆ โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน เห็นเส้นกลางใบสีขาวชัดเจน
- ดอก: ออกเป็นช่อกระจุกที่ซอกใบและปลายกิ่ง ดอกมีหลายสี เช่น สีชมพู ขาว ม่วงอ่อน หรือมีสีเข้มกว่าที่ใจกลางดอก กลีบดอกมี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายกลีบแผ่ออก ลักษณะคล้ายรูปไข่กลับหรือรูปพัด แพงพวยฝรั่งสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี
- ผล: เป็นฝักคู่ รูปทรงกระบอกยาว เมื่อแก่จะแตกออกตามแนวยาวด้านเดียว ภายในมีเมล็ดสีดำจำนวนมาก
ดอกแพงพวย ความหมาย และความเชื่อที่เกี่ยวข้อง
- ความสดใสและความสุข: ด้วยสีสันที่หลากหลาย ทั้งชมพู ขาว ม่วง และลายต่างๆ ดอกแพงพวยมักถูกมองว่าเป็นตัวแทนของความสดใส ความมีชีวิตชีวา และความสุข สามารถนำมาประดับเพื่อเพิ่มบรรยากาศที่ร่าเริงได้
- ความเรียบง่ายและความอ่อนโยน: ลักษณะของดอกที่มีกลีบบางเบา ให้ความรู้สึกถึงความอ่อนโยนและความเรียบง่าย ไม่ซับซ้อน
- ความอดทนและความแข็งแกร่ง: แพงพวยเป็นพืชที่ปลูกง่าย ทนต่อสภาพอากาศร้อนและแห้งแล้งได้ดี สามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี คุณสมบัตินี้อาจสื่อถึงความอดทน ความไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค และความสามารถในการปรับตัว
- ความเป็นอมตะหรือความยืนยาว: ในบางวัฒนธรรม ดอกไม้ที่มีลักษณะคล้ายกัน (Periwinkle ในภาษาอังกฤษ) อาจถูกเชื่อมโยงกับความเป็นอมตะหรือความทรงจำที่ไม่เลือนหาย เนื่องจากความเขียวชอุ่มของใบและความสามารถในการออกดอกอย่างต่อเนื่อง
ดอกแพงพวย วิธีการปลูก
แพงพวยฝรั่งมีหลากหลายสายพันธุ์ที่ได้รับการปรับปรุงให้มีสีสันของดอกที่หลากหลายและสวยงามยิ่งขึ้น เช่น พันธุ์ที่มีดอกสีขาวล้วน สีชมพูเข้ม สีแดง หรือมีตาสีตัดกันกลางดอก
การเพาะปลูกแพงพวยฝรั่งทำได้ง่าย สามารถขยายพันธุ์ได้ทั้งการเพาะเมล็ดและการปักชำกิ่ง
- การเตรียมดิน: ชอบดินร่วนปนทรายที่มีการระบายน้ำได้ดี ไม่ชอบน้ำขัง
- แสงแดด: เป็นพืชที่ชอบแสงแดดจัด ควรปลูกในบริเวณที่ได้รับแสงแดดเต็มวันเพื่อให้ต้นแข็งแรงและออกดอกดก
- การรดน้ำ: ต้องการน้ำปานกลาง ควรรดน้ำเมื่อดินแห้ง ไม่ควรรดจนแฉะเกินไป เพราะอาจทำให้รากเน่าได้
- การบำรุงรักษา: ดูแลรักษาง่าย ไม่ค่อยมีโรคและแมลงรบกวน อาจมีการใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักบ้างเพื่อบำรุงดินและส่งเสริมการเจริญเติบโต
ดอกแพงพวย ปลูกในบ้านได้ไหม ?
คำตอบคือ สามารถปลูกดอกแพงพวยในบ้านได้ แต่มีข้อควรระวัง
- ความเป็นพิษ: ทุกส่วนของต้นแพงพวยมีความเป็นพิษ หากกลืนกินเข้าไปอาจเป็นอันตรายต่อคนและสัตว์เลี้ยง ควรตั้งกระถางให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง หรือหากมีเด็กเล็กหรือสัตว์เลี้ยงที่ชอบกัดแทะต้นไม้ อาจต้องพิจารณาความเหมาะสมในการนำมาปลูกในบ้านอย่างรอบคอบ
- การระบายอากาศ: แม้จะปลูกในบ้าน ก็ควรให้มีอากาศถ่ายเทบ้าง เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดโรคพืชบางชนิด
ดอกแพงพวย ประโยชน์
จุดเปลี่ยนสำคัญที่ทำให้แพงพวยฝรั่งเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกคือการค้นพบสารอัลคาลอยด์สำคัญ 2 ชนิด ได้แก่ วินบลาสทีน (Vinblastine) และ วินคริสทีน (Vincristine) ในช่วงทศวรรษที่ 1950 สารทั้งสองชนิดนี้มีฤทธิ์ในการยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็ง และได้รับการพัฒนาเป็นยาเคมีบำบัดที่ใช้รักษาโรคมะเร็งหลายชนิด โดยเฉพาะ:
- วินบลาสทีน (Vinblastine): ใช้รักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน (Hodgkin’s lymphoma) มะเร็งอัณฑะ และมะเร็งปอดบางชนิด
- วินคริสทีน (Vincristine): ใช้รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันในเด็ก (Acute lymphoblastic leukemia) มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน (Non-Hodgkin’s lymphoma) และเนื้องอกในสมองบางชนิด
นอกเหนือจากสารสำคัญทั้งสองชนิดนี้แล้ว แพงพวยฝรั่งยังมีสารประกอบอื่นๆ ที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพที่น่าสนใจ เช่น
- สารลดน้ำตาลในเลือด: มีรายงานการใช้แพงพวยฝรั่งเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดในผู้ป่วยเบาหวาน แต่ยังต้องการงานวิจัยเพิ่มเติมเพื่อยืนยันประสิทธิภาพและความปลอดภัยในการใช้อย่างชัดเจน
- ฤทธิ์ต้านจุลชีพและต้านการอักเสบ: สารสกัดจากส่วนต่างๆ ของแพงพวยฝรั่งแสดงฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราบางชนิด รวมถึงมีฤทธิ์ต้านการอักเสบ
- สารต้านอนุมูลอิสระ: พบสารประกอบฟีนอลิกและฟลาโวนอยด์ในแพงพวยฝรั่ง ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยปกป้องเซลล์จากความเสียหาย
ความเป็นพิษและข้อควรระวัง
แม้ว่าแพงพวยฝรั่งจะมีคุณประโยชน์ทางยาอย่างมหาศาล แต่ทุกส่วนของต้นแพงพวยฝรั่ง มีความเป็นพิษ เนื่องจากมีสารอัลคาลอยด์หลายชนิด การบริโภคส่วนต่างๆ ของพืชชนิดนี้โดยไม่ได้รับคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญอาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ เช่น
- คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง
- กดการทำงานของไขกระดูก ทำให้เม็ดเลือดขาวต่ำลง (ซึ่งเป็นทั้งผลข้างเคียงและกลไกการออกฤทธิ์ของยาเคมีบำบัด)
- ปัญหาเกี่ยวกับระบบประสาท เช่น อาการชาตามปลายมือปลายเท้า
- ในปริมาณมากอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
ดังนั้น จึงห้ามนำส่วนต่างๆ ของแพงพวยฝรั่งมารับประทานเองเพื่อหวังผลการรักษาโรคโดยเด็ดขาด การใช้สารสกัดจากแพงพวยฝรั่งในทางการแพทย์จะต้องอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพื่อให้ได้ขนาดยาที่เหมาะสมและมีการติดตามผลข้างเคียงอย่างใกล้ชิด
อ่านบทความดีๆกันแล้ว
แล้วอย่าลืม แอดไลน์ มาเป็นเพื่อนกัน เพื่อให้ท่านไม่พลาดข่าวสารและโปรโมชั่นดีๆจากทางร้าน
