Last Updated on พฤษภาคม 15, 2025 by admin
บอระเพ็ด (Tinospora crispa) สมุนไพรไทยรสขมที่คนไทยคุ้นเคยกันดี ไม่เพียงแต่เป็นที่รู้จักในฐานะ “ยาขม” ที่ช่วยให้เจริญอาหาร แต่ยังอุดมไปด้วยสรรพคุณทางยามากมายที่ได้รับการยอมรับทั้งในทางการแพทย์แผนไทยและงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ บทความนี้จะพาคุณไปเจาะลึกทุกแง่มุมของต้นบอระเพ็ด ตั้งแต่ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ สรรพคุณทางยาอันน่าทึ่ง ประโยชน์ต่อสุขภาพ ตลอดจนข้อควรระวังในการนำไปใช้ เพื่อให้คุณเข้าใจและสามารถนำสมุนไพรชนิดนี้ไปใช้ได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย
ทำความรู้จัก “ต้นบอระเพ็ด” ราชาแห่งความขม
บอระเพ็ดมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Tinospora crispa (L.) Hook.f. & Thomson จัดอยู่ในวงศ์ Menispermaceae เป็นไม้เลื้อยเนื้ออ่อน เถามีลักษณะกลม อวบน้ำ ผิวเถาขรุขระเป็นปุ่มปมกระจายอยู่ทั่วไป เปลือกนอกมีสีน้ำตาลแกมเขียวหรือสีเทาอมเขียว เมื่อแก่เถาจะเหนียวและมีขนาดใหญ่ขึ้น สามารถพบได้ทั่วไปในป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และบริเวณบ้านเรือนในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย
- ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:
- เถา: เป็นส่วนที่นิยมนำมาใช้ประโยชน์มากที่สุด มีลักษณะอวบน้ำ ผิวขรุขระ มีปุ่มปม เนื้อในมีสีเหลืองอ่อนหรือเหลืองอมเขียว มีรสขมจัด
- ใบ: เป็นใบเดี่ยวรูปหัวใจหรือรูปไข่กว้าง ปลายใบแหลม โคนใบเว้าลึก ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบมีสีเขียว ผิวใบเรียบ
- ดอก: ออกเป็นช่อตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็ก สีเขียวอมเหลืองหรือเหลืองอ่อน แยกเพศอยู่คนละต้น
- ผล: เป็นผลสดรูปไข่หรือกลม เมื่อสุกจะมีสีส้มหรือแดง
ต้นบอระเพ็ด สรรพคุณ ทางยาตามตำรับแพทย์แผนไทย
ในตำรายาไทย บอระเพ็ดถือเป็นสมุนไพรที่มีรสขม เย็น มีสรรพคุณโดดเด่นในหลายด้าน ได้แก่:
- บำรุงธาตุไฟ: ช่วยให้เจริญอาหาร กระตุ้นการหลั่งน้ำดี ช่วยในการย่อยอาหาร เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย
- แก้ไข้: เป็นยาแก้ไข้ตัวร้อนทุกชนิด รวมถึงไข้เหนือ ไข้จับสั่น ไข้พิษ ไข้กาฬ
- ลดความร้อนในร่างกาย: ช่วยดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ ทำให้ร่างกายเย็นลง
- บำรุงกำลัง: ช่วยบำรุงร่างกาย แก้อาการอ่อนเพลีย ไม่มีเรี่ยวแรง
- รักษาโรคผิวหนัง: ใช้เถาตำพอกฝี แก้โรคผิวหนังผื่นคัน ลดอาการอักเสบ
- ขับพยาธิ: มีฤทธิ์ในการขับพยาธิในลำไส้
- แก้อาการกระหายน้ำ: ช่วยบรรเทาอาการปากแห้ง คอแห้ง กระหายน้ำ
งานวิจัยทางวิทยาศาสตร์สมัยใหม่กับสรรพคุณของ ต้นบอระเพ็ด
ปัจจุบันมีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์จำนวนมากที่ศึกษาถึงสารออกฤทธิ์และคุณสมบัติทางเภสัชวิทยาของบอระเพ็ด ซึ่งสนับสนุนสรรพคุณตามตำรับยาแผนไทยและค้นพบประโยชน์ใหม่ๆ เพิ่มเติม สารสำคัญที่พบในบอระเพ็ด ได้แก่ กลุ่มอัลคาลอยด์ (เช่น tinosporine, N-formylannonain, N-acetylnornuciferine), กลุ่ม терпеноиды (เช่น borapetosides, tinosporide), และสารประกอบฟีนอลิกต่างๆ
งานวิจัยพบว่าสารสกัดจากบอระเพ็ดมีฤทธิ์ทางชีวภาพที่น่าสนใจหลายประการ:
- ฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด: สารสกัดจากบอระเพ็ดมีส่วนช่วยกระตุ้นการหลั่งอินซูลิน เพิ่มความไวของเซลล์ต่ออินซูลิน และยับยั้งการดูดซึมกลูโคสในลำไส้ ทำให้มีศักยภาพในการช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 อย่างไรก็ตาม ยังต้องการงานวิจัยในมนุษย์เพิ่มเติมเพื่อยืนยันประสิทธิภาพและความปลอดภัยในระยะยาว
- ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ: สารประกอบฟีนอลิกและฟลาโวนอยด์ในบอระเพ็ดมีคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยปกป้องเซลล์จากการทำลายของอนุมูลอิสระ ซึ่งเป็นสาเหตุของความเสื่อมของเซลล์และโรคต่างๆ
- ฤทธิ์ต้านการอักเสบ: บอระเพ็ดมีฤทธิ์ยับยั้งกระบวนการอักเสบในร่างกาย จึงอาจมีประโยชน์ในการรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ เช่น โรคข้ออักเสบ
- ฤทธิ์กระตุ้นภูมิคุ้มกัน: มีงานวิจัยบางชิ้นชี้ให้เห็นว่าบอระเพ็ดอาจช่วยเสริมสร้างการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ร่างกายแข็งแรงและต่อสู้กับเชื้อโรคได้ดีขึ้น
- ฤทธิ์ปกป้องตับ: สารสกัดจากบอระเพ็ดแสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการปกป้องเซลล์ตับจากสารพิษ
- ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา: พบว่าสารสกัดบางชนิดจากบอระเพ็ดมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราบางชนิด
ประโยชน์ต่อสุขภาพและการนำ ต้นบอระเพ็ด ไปใช้
จากสรรพคุณที่หลากหลาย ทำให้บอระเพ็ดถูกนำมาใช้ประโยชน์ในหลายรูปแบบ:
- ยาต้มดื่ม: เป็นวิธีที่นิยมที่สุด โดยนำเถาสดหรือแห้งมาต้มกับน้ำ ดื่มเพื่อแก้ไข้ เจริญอาหาร ลดระดับน้ำตาลในเลือด หรือบำรุงร่างกาย
- ยาดองเหล้า: นำเถาบอระเพ็ดมาดองกับเหล้า ใช้ดื่มเพื่อบำรุงกำลัง แก้ปวดเมื่อย
- ยาผง/ยาแคปซูล: ปัจจุบันมีการนำบอระเพ็ดมาแปรรูปเป็นผงหรือบรรจุแคปซูลเพื่อความสะดวกในการบริโภค
- ใช้ภายนอก: นำเถาสดมาตำหรือฝนกับน้ำมะนาว ใช้ทาหรือพอกบริเวณที่เป็นฝีหนอง แผลอักเสบ หรือผื่นคัน
การเลือกซื้อและการเก็บรักษา ต้นบอระเพ็ด
- การเลือกซื้อ: เลือกเถาบอระเพ็ดที่สดใหม่ ไม่แห้งเหี่ยวจนเกินไป ผิวเถามีปุ่มปมชัดเจน ไม่มีเชื้อราหรือสิ่งแปลกปลอม
- การเก็บรักษา:
- เถาสด: สามารถเก็บไว้ในที่แห้งและเย็นได้ระยะหนึ่ง หรือหั่นเป็นท่อนแล้วตากแดดให้แห้งเพื่อเก็บไว้ใช้ได้นานขึ้น
- เถาแห้ง: เก็บในภาชนะที่ปิดสนิท แห้ง และไม่โดนแสงแดด เพื่อรักษาคุณภาพของสมุนไพร
สรุป
ต้นบอระเพ็ดเป็นสมุนไพรไทยที่มีคุณค่าและสรรพคุณทางยาที่น่าสนใจมากมาย ทั้งในด้านการบำรุงร่างกาย แก้ไข้ เจริญอาหาร และมีศักยภาพในการช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด อย่างไรก็ตาม การนำบอระเพ็ดมาใช้ควรคำนึงถึงปริมาณที่เหมาะสมและข้อควรระวังต่างๆ เพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุดและหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ การปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพรก่อนการใช้ โดยเฉพาะในผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือกำลังรับประทานยาอื่นอยู่ จึงเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง
อ่านบทความดีๆกันแล้ว
แล้วอย่าลืม แอดไลน์ มาเป็นเพื่อนกัน เพื่อให้ท่านไม่พลาดข่าวสารและโปรโมชั่นดีๆจากทางร้าน
