Last Updated on กุมภาพันธ์ 25, 2025 by admin
ว่านสี่ทิศ เป็นไม้ดอกในวงศ์ Amaryllidaceae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับพลับพลึง ว่านแสงจันทร์ และดอก Daffodil มีชื่อสามัญภาษาอังกฤษหลากหลาย เช่น Barbados lily, Easter lily, และ Common amaryllis และมีชื่อวิทยาศาสตร์อย่างเป็นทางการว่า Hippeastrum puniceum (Lam.) Voss ว่านสี่ทิศชนิดนี้เป็นที่รู้จักและชื่นชมในวงกว้างด้วยดอกขนาดใหญ่ สีสันสดใส และเลี้ยงดูง่าย ทำให้เป็นที่นิยมปลูกทั้งในสวนและในกระถางเพื่อประดับบ้านเรือน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ว่านสี่ทิศ
1. ระบบราก
ว่านสี่ทิศมีระบบรากแบบ รากฝอย ซึ่งประกอบด้วยรากเล็กๆ จำนวนมากที่แตกแขนงออกจากฐานของหัวใต้ดิน รากฝอยเหล่านี้มีบทบาทสำคัญในการดูดซึมน้ำและธาตุอาหารจากดิน ช่วยยึดลำต้นให้ตั้งตรง และสะสมอาหารบางส่วน รากของว่านสี่ทิศมีลักษณะอวบน้ำเล็กน้อย สีขาวหรือสีขาวอมเหลือง
2. ลำต้น
ในทางพฤกษศาสตร์ ลำต้นที่แท้จริงของว่านสี่ทิศคือ หัว (Bulb) ซึ่งเป็นลำต้นใต้ดินที่ทำหน้าที่สะสมอาหารและน้ำ หัวของว่านสี่ทิศมีลักษณะค่อนข้างกลม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-10 เซนติเมตร หรืออาจใหญ่กว่านั้นเมื่อต้นเจริญเติบโตเต็มที่ ภายนอกหัวมี เปลือกหุ้มหัว (Tunic) เป็นชั้นบางๆ สีน้ำตาลอ่อนหรือสีน้ำตาลเข้ม ทำหน้าที่ป้องกันหัวจากการสูญเสียน้ำและอันตรายจากภายนอก ภายในหัวประกอบด้วยเนื้อเยื่อสะสมอาหารจำนวนมาก และตา ที่จะพัฒนาไปเป็นใบและดอก [
ส่วนที่เราเห็นเหนือดินและเข้าใจผิดว่าเป็นลำต้นนั้น แท้จริงแล้วคือ ก้านช่อดอก (Scape) ซึ่งงอกขึ้นมาจากหัวใต้ดิน ก้านช่อดอกของว่านสี่ทิศมีความแข็งแรง อวบน้ำ สีเขียว และกลวงภายใน มีหน้าที่ชูช่อดอกขึ้นมาเหนือใบเพื่อดึงดูดแมลงผสมเกสร
3. ใบ
ใบของว่านสี่ทิศเป็น ใบเดี่ยว มีลักษณะเป็น แถบยาว แทงออกจากหัวใต้ดินโดยตรงเป็นกระจุกใบมีลักษณะอวบน้ำเล็กน้อย ผิวใบเรียบเป็นมัน สีเขียวสดถึงเขียวเข้ม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ไม่มีก้านใบ ใบของว่านสี่ทิศไม่มีหูใบ
4. ดอก
ดอกของว่านสี่ทิศเป็นดอกแบบ ช่อซี่ร่ม โดยช่อดอกจะแทงออกมาจากปลายก้านช่อดอก ช่อดอกหนึ่งๆ มักประกอบด้วยดอกย่อย 2-6 ดอก หรือมากกว่านั้น ดอกย่อยแต่ละดอกมีก้านดอกย่อย ดอกเป็นดอกสมบูรณ์เพศ
- กลีบรวม: เนื่องจากดอกของว่านสี่ทิศไม่มีกลีบเลี้ยง (sepals) และกลีบดอก (petals) ที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน ส่วนของกลีบดอกจึงเรียกรวมกันว่า กลีบรวม (Tepals) กลีบรวมของว่านสี่ทิศมี 6 กลีบ เชื่อมติดกันที่ฐานเล็กน้อย ปลายกลีบแยกออกจากกัน กลีบรวมมีลักษณะคล้ายรูปหอก ถึงรูปไข่กลับ ขอบกลีบเป็นคลื่นเล็กน้อย สีของกลีบรวมโดยทั่วไปจะเป็นสีแดงสด แต่ก็อาจมีเฉดสีที่แตกต่างกันไปในแต่ละพันธุ์
- เกสรตัวผู้ : มี 6 อัน เรียงเป็น 2 วง วงละ 3 อัน เกสรตัวผู้ติดอยู่บนหลอดกลีบรวม อับเรณู มี 2 พู แตกตามยาว ก้านชูอับเรณู มีสีเดียวกับกลีบรวมหรืออ่อนกว่าเล็กน้อย
- เกสรตัวเมีย : มี 1 อัน อยู่ตรงกลางดอก ประกอบด้วยรังไข่ ก้านเกสรตัวเมียและยอดเกสรตัวเมีย (stigma) รังไข่เป็นแบบรังไข่ใต้วงกลีบ มี 3 ช่อง ออ ภายในแต่ละช่องมีออวุล (ovules) จำนวนมาก ก้านเกสรตัวเมียยาว สีเดียวกับกลีบรวม ยอดเกสรตัวเมียเป็นแบบ 3 แฉก หรือ 3 พู,
- การผสมเกสร: ว่านสี่ทิศส่วนใหญ่ผสมเกสรข้ามต้น โดยมีแมลงเป็นตัวช่วยในการถ่ายละอองเรณู ดอกอาจมีกลิ่นหอมอ่อนๆ เพื่อดึงดูดแมลงบางชนิด
5. ผล
ผลของว่านสี่ทิศเป็นแบบ ผลแห้งแตก มีลักษณะค่อนข้างกลมถึงรูปไข่ เมื่อผลแก่เต็มที่จะแห้งและแตกออกตามแนวตั้ง 3 แนว ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก
6. เมล็ด :
เมล็ดของว่านสี่ทิศมีลักษณะแบนบาง คล้ายกระดาษ หรืออาจมีลักษณะเป็นปีก สีดำ เมล็ดมีขนาดเล็กและน้ำหนักเบา ทำให้สามารถปลิวไปตามลมได้ในระยะทางหนึ่ง เมล็ดของว่านสี่ทิศไม่มีเนื้อเยื่อเอนโดสเปิร์ม หรือมีเพียงเล็กน้อย
การขยายพันธุ์:
ว่านสี่ทิศสามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี ทั้งการใช้เมล็ด การผ่าหัว การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ แต่โดยทั่วไปการขยายพันธุ์ที่นิยมและง่ายที่สุดคือการ แยกหัว หรือ ผ่าหัว เนื่องจากว่านสี่ทิศจะแตกหน่อหรือมีหัวย่อยเกิดขึ้นรอบๆ หัวแม่ เราสามารถแยกหัวย่อยเหล่านี้ไปปลูกได้
ว่านสี่ทิศ ความเชื่อ ความหมายในด้านต่างๆ
เป็นไม้มงคลและการเสริมดวง
ชาวไทยมีความเชื่อว่า หากว่านสี่ทิศออกดอกครบทั้งสี่ด้าน (หรือทั้ง 4 ดอกในช่อเดียว) จะนำมาซึ่งโชคลาภ ความสำเร็จ และความเจริญรุ่งเรืองในทุกด้านของชีวิต ผู้ที่ปลูกว่านสี่ทิศไว้ในบริเวณบ้าน โดยเฉพาะในทิศเหนือ ถือว่าเป็นการปกป้องคุ้มครองภัยและช่วยเสริมดวงให้กับครอบครัวได้เป็นอย่างดี
ความหมายในความเป็นสิริมงคลและความเจริญรุ่งเรือง
ชื่อ “สี่ทิศ” สื่อถึงทิศทั้งสี่ ซึ่งหมายถึงความกว้างขวาง ความเจริญ และความสำเร็จในทุกทิศทาง การปลูกว่านสี่ทิศจึงเชื่อกันว่าจะนำมาซึ่งความเป็นสิริมงคล ความเจริญก้าวหน้า และความรุ่งเรืองในชีวิตและธุรกิจ
ความหมายของการต้อนรับแขกและการเปิดบ้าน
ด้วยดอกที่สวยงามโดดเด่นและสง่างาม ว่านสี่ทิศจึงถูกมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของการต้อนรับและการเปิดบ้านอย่างอบอุ่น การปลูกว่านสี่ทิศไว้บริเวณหน้าบ้านหรือทางเข้าบ้าน จึงสื่อถึงการต้อนรับแขกผู้มาเยือนด้วยความยินดี และแสดงถึงความเป็นมิตรไมตรี
ว่านสี่ทิศ สรรพคุณ
การใช้ในตำรายาแผนโบราณ
ว่านสี่ทิศได้รับความนิยมในด้านการแพทย์แผนโบราณของไทยโดยเฉพาะการใช้หัวว่านสี่ทิศในการรักษาฝี
- หัวของว่านสี่ทิศเมื่อนำไปโขลกละเอียดแล้วผสมกับเหล้าโรงที่มีความเข้มข้น 40° ถูกนำไปพอกบริเวณที่เป็นฝี เช่น ฝีมะม่วง ฝีมะตอย ฝีหัวเดือย และฝีประคำร้อย
การใช้วิธีนี้ถือเป็นการรักษาแบบท้องถิ่นที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยเชื่อว่าช่วยบรรเทาอาการอักเสบและส่งเสริมการหายของฝี
ว่านสี่ทิศ วิธีปลูก
1. การเตรียมดินและการปลูก
- ดินและการระบายน้ำ
ควรใช้ดินที่มีคุณสมบัติระบายน้ำได้ดี เช่น ดินร่วนปนทราย หรือผสมพีทมอสกับทรายและเพอร์ไลต์ เพื่อป้องกันการสะสมน้ำที่อาจทำให้หัวว่านเน่าได้ - การปลูกหัว
หัวว่านสี่ทิศควรปลูกในกระถางหรือแปลงที่เตรียมไว้ โดยให้ปลูกในระดับที่หัวอยู่ใต้ดินเพียงเล็กน้อย (โดยส่วนบนของหัวควรโผล่ขึ้นมาเล็กน้อย) เพื่อให้ใบและก้านดอกสามารถงอกออกมาได้สะดวก
2. การรดน้ำและสภาพแวดล้อม
- การรดน้ำ
ระหว่างช่วงการเจริญเติบโตและออกดอก ควรรดน้ำให้ดินชุ่มพอเหมาะ โดยรอให้ดินแห้งเล็กน้อยระหว่างรอบการรดน้ำ หลีกเลี่ยงการรดน้ำมากเกินไปที่อาจทำให้หัวว่านเน่า
ในช่วงพักตัว (dormancy) ควรลดการรดน้ำลงเพื่อให้หัวได้พักผ่อน - ว่านสี่ทิศ ชอบแดดไหม?
ว่านสี่ทิศชอบแสงแดดจ้า ควรปลูกในบริเวณที่ได้รับแสงเต็มที่ในช่วงเช้าและบ่าย
อุณหภูมิที่เหมาะสมอยู่ที่ประมาณ 20–25°C ซึ่งช่วยส่งเสริมการงอกของใบและการออกดอกอย่างเต็มที่
3. การใส่ปุ๋ยและบำรุงเพิ่มเติม
- ใส่ปุ๋ย
ในช่วงที่ว่านสี่ทิศเริ่มมีการงอกและออกดอก ควรใส่ปุ๋ยสูตรที่มีสารอาหารสมดุล (เช่น NPK 10-10-10 หรือสูตรเฉพาะสำหรับไม้หัว) ทุก 2–4 สัปดาห์
วิธีนี้จะช่วยให้หัวโตและดอกออกสวยงาม - การดูแลทั่วไป
ควรคัดแยกหัวที่แตกตัวออกจากต้นแม่เมื่อหัวเริ่มโตเต็มที่ เพื่อให้มีการขยายพันธุ์และลดความแออัดในกระถาง
การตัดดอกที่เหี่ยวเฉาออกจะช่วยกระตุ้นการออกดอกใหม่และรักษาความสวยงามของต้น
4. การดูแลในช่วงพักตัว
- เมื่อว่านสี่ทิศเข้าสู่ช่วงพักตัว (มักเกิดหลังจากการออกดอกเต็มที่) ควรลดการรดน้ำและไม่ใส่ปุ๋ย เพื่อให้หัวได้พักผ่อนตามธรรมชาติ
- หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมอย่างฉับพลัน เช่น การเปลี่ยนที่ตั้งกระถางหรือการรดน้ำบ่อยเกินไป ซึ่งอาจรบกวนการพักตัวของหัว
ว่านสี่ทิศมีกี่สี ?
โดยทั่วไป ว่านสี่ทิศ (Hippeastrum puniceum) มีสีดอก แดงสด เป็นสีหลักที่เป็นที่รู้จักและพบเห็นได้บ่อยที่สุด อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริง อาจมีเฉดสีแดงที่แตกต่างกันเล็กน้อยในแต่ละต้น ตั้งแต่แดงเข้มไปจนถึงแดงอมส้มเล็กน้อย นอกจากสีแดงแล้ว ในธรรมชาติของ Hippeastrum puniceum นั้น ไม่พบสีอื่น หากท่านพบเห็นว่านสี่ทิศสีอื่นๆ เช่น สีขาว ชมพู ส้ม หรือเหลือง โดยทั่วไปแล้วจะเป็น ว่านสี่ทิศลูกผสม (Hippeastrum hybrids) ที่เกิดจากการผสมพันธุ์ข้ามสปีชีส์ เพื่อให้ได้สีสันและรูปลักษณ์ที่หลากหลายมากยิ่งขึ้น
อ่านบทความดีๆกันแล้ว
แล้วอย่าลืม แอดไลน์ มาเป็นเพื่อนกัน เพื่อให้ท่านไม่พลาดข่าวสารและโปรโมชั่นดีๆจากทางร้าน
