Last Updated on มกราคม 31, 2025 by admin
ฮอร์โมนพืช คือ อะไร?
ฮอร์โมนพืช (Plant Hormones) คือสารเคมีที่พืชสร้างขึ้นเพื่อควบคุมและส่งเสริมการเจริญเติบโตและพัฒนาการในส่วนต่าง ๆ ของพืช ฮอร์โมนเหล่านี้ไม่ใช่สารอาหาร แต่เป็นสารที่พืชใช้ในปริมาณน้อยเพื่อปรับการทำงานของเซลล์และเนื้อเยื่อ พืชสามารถเคลื่อนย้ายฮอร์โมนได้หลายวิธี เช่น ผ่านกระแสไซโทพลาซึม การแพร่กระจายระหว่างเซลล์ และผ่านเนื้อเยื่อท่อลำเลียง
ฮอร์โมนพืช 5 ชนิด สรุป
ฮอร์โมนพืชมีหลายชนิด แต่ที่สำคัญและมีบทบาทหลักในการเจริญเติบโตของพืชมี 5 ชนิด ได้แก่
- ออกซิน (Auxin)
- หน้าที่:*
- ส่งเสริมการยืดตัวของเซลล์: ออกซินจะกระตุ้นการขยายตัวของเซลล์ในแนวตั้ง ทำให้ลำต้นและรากยาวขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณปลายยอดและปลายราก
- กระตุ้นการแบ่งเซลล์: ออกซินมีส่วนร่วมในการควบคุมการแบ่งเซลล์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเนื้อเยื่อเจริญ
- ควบคุมการเจริญเติบโตของตาข้าง: ออกซินที่สร้างจากปลายยอดจะยับยั้งการเจริญเติบโตของตาข้าง ทำให้พืชมีการเจริญเติบโตในแนวตั้งเป็นหลัก ปรากฏการณ์นี้เรียกว่า “Apical dominance”
- ส่งเสริมการสร้างราก: ออกซินมีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นการสร้างราก โดยเฉพาะอย่างยิ่งรากแขนง
- มีบทบาทในการตอบสนองต่อแสงและแรงโน้มถ่วง: ออกซินมีส่วนร่วมในการควบคุมการเจริญเติบโตของพืชให้ตอบสนองต่อแสง (Phototropism) และแรงโน้มถ่วง (Gravitropism)
- แหล่งผลิต: เนื้อเยื่อเจริญปลายยอด ใบอ่อน และผลอ่อน
- หน้าที่:*
- จิบเบอเรลลิน (Gibberellin)
- หน้าที่:*
- ส่งเสริมการยืดตัวของลำต้น: จิบเบอเรลลินมีบทบาทในการยืดตัวของลำต้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพืชที่มีลักษณะเป็นข้อปล้อง
- กระตุ้นการงอกของเมล็ด: จิบเบอเรลลินสามารถกระตุ้นการงอกของเมล็ดที่อยู่ในสภาพพักตัวได้
- ส่งเสริมการออกดอก: จิบเบอเรลลินมีส่วนร่วมในการควบคุมการออกดอกของพืชบางชนิด
- มีบทบาทในการพัฒนาผล: จิบเบอเรลลินสามารถส่งเสริมการพัฒนาของผล โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลไม้ที่ไม่มีเมล็ด
- แหล่งผลิต: ยอดอ่อน ใบอ่อน และเมล็ด
- หน้าที่:*
- ไซโทไคนิน (Cytokinin)
- หน้าที่:*
- ส่งเสริมการแบ่งเซลล์: ไซโทไคนินมีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นการแบ่งเซลล์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเนื้อเยื่อเจริญ
- กระตุ้นการเจริญเติบโตของตาข้าง: ไซโทไคนินจะส่งเสริมการเจริญเติบโตของตาข้าง ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการแตกกิ่งก้านของพืช
- ชะลอการแก่ของเซลล์: ไซโทไคนินสามารถชะลอการแก่ของเซลล์และเนื้อเยื่อ ทำให้พืชมีอายุยืนยาวขึ้น
- มีบทบาทในการสังเคราะห์โปรตีน: ไซโทไคนินมีส่วนร่วมในการกระตุ้นการสังเคราะห์โปรตีน ซึ่งเป็นสารอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช
- แหล่งผลิต: ราก
- หน้าที่:*
- เอทิลีน (Ethylene)
- หน้าที่:*
- เร่งการสุกของผลไม้: เอทิลีนเป็นฮอร์โมนที่สำคัญในการควบคุมการสุกของผลไม้ โดยจะกระตุ้นการสร้างเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสี รสชาติ และเนื้อสัมผัสของผลไม้
- กระตุ้นการร่วงของใบและผล: เอทิลีนมีบทบาทในการกระตุ้นการสร้างชั้นรอยแยก (Abscission layer) ซึ่งเป็นบริเวณที่เซลล์จะแยกออกจากกัน ทำให้ใบและผลร่วงหล่น
- มีบทบาทในการตอบสนองต่อการบาดเจ็บ: เอทิลีนจะถูกสร้างขึ้นเมื่อพืชได้รับบาดเจ็บ เพื่อกระตุ้นการสร้างสารป้องกันและซ่อมแซมส่วนที่เสียหาย
- แหล่งผลิต: เนื้อเยื่อที่กำลังเจริญเติบโต และผลไม้ที่กำลังสุก
- หน้าที่:*
- กรดแอบไซซิก (Abscisic acid)
- หน้าที่:*
- ส่งเสริมการพักตัวของเมล็ดและตา: กรดแอบไซซิกมีบทบาทในการกระตุ้นการพักตัวของเมล็ดและตา เพื่อให้พืชสามารถอยู่รอดได้ในสภาวะที่ไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโต
- กระตุ้นการปิดปากใบ: กรดแอบไซซิกจะกระตุ้นการปิดปากใบ เพื่อลดการสูญเสียน้ำของพืชในสภาวะแห้งแล้ง
- มีบทบาทในการตอบสนองต่อสภาวะเครียด: กรดแอบไซซิกมีส่วนร่วมในการตอบสนองของพืชต่อสภาวะเครียดต่างๆ เช่น สภาวะแห้งแล้ง สภาวะเย็น และการบาดเจ็บ
- แหล่งผลิต: ใบแก่ และเมล็ด
- หน้าที่:*
ฮอร์โมนพืช ประโยชน์
- ส่งเสริมการเจริญเติบโต: ฮอร์โมนพืชหลายชนิดมีบทบาทในการกระตุ้นการแบ่งเซลล์ การยืดตัวของเซลล์ และการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ ซึ่งเป็นกระบวนการสำคัญในการเจริญเติบโตของพืช
- ควบคุมการพัฒนา: ฮอร์โมนพืชควบคุมการพัฒนาของพืชในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การงอกของเมล็ด การเจริญเติบโตของราก ลำต้น ใบ ดอก และผล ไปจนถึงการแก่และร่วงของใบ
- ตอบสนองต่อสภาพแวดล้อม: ฮอร์โมนพืชช่วยให้พืชปรับตัวและตอบสนองต่อสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น แสง อุณหภูมิ ความเครียดจากน้ำ และการบาดเจ็บ
- เพิ่มผลผลิตและคุณภาพ: การใช้ฮอร์โมนพืชอย่างเหมาะสมสามารถเพิ่มผลผลิตและคุณภาพของพืชได้ เช่น การเพิ่มขนาดผล การเพิ่มจำนวนดอก และการปรับปรุงรสชาติและสีสันของผลไม้
- ควบคุมการออกดอกและติดผล: ฮอร์โมนพืชมีบทบาทสำคัญในการควบคุมการออกดอกและการติดผลของพืช ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการผลิตผลไม้และเมล็ด
การนำฮอร์โมนพืชไปใช้งาน
ปัจจุบันมีการนำฮอร์โมนพืชสังเคราะห์มาใช้ประโยชน์ในการเกษตรอย่างกว้างขวาง ตัวอย่างเช่น:
- การขยายพันธุ์พืช: ฮอร์โมนออกซินถูกนำมาใช้ในการปักชำและการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ เพื่อกระตุ้นการเกิดรากและการเจริญเติบโตของต้นอ่อน
- การเพิ่มผลผลิต: ฮอร์โมนจิบเบอเรลลินถูกนำมาใช้ในพืชบางชนิด เช่น องุ่น เพื่อเพิ่มขนาดผลและเพิ่มผลผลิต
- การควบคุมการสุกของผลไม้: ฮอร์โมนเอทิลีนถูกนำมาใช้ในการเร่งการสุกของผลไม้ เช่น กล้วย มะม่วง เพื่อให้สามารถเก็บเกี่ยวและขนส่งผลไม้ได้ในเวลาที่เหมาะสม
- การควบคุมการออกดอก: ฮอร์โมนพืชบางชนิดสามารถใช้ในการควบคุมการออกดอกของพืช เพื่อให้ได้ผลผลิตตามที่ต้องการ
- การปรับปรุงคุณภาพผลผลิต: ฮอร์โมนพืชสามารถใช้ในการปรับปรุงคุณภาพของผลผลิต เช่น การเพิ่มขนาดผล การปรับปรุงสีสันและรสชาติ และการยืดอายุการเก็บรักษา
ฮอร์โมนพืชเปรียบเสมือนกุญแจสำคัญที่ไขกลไกการทำงานของพืช ช่วยควบคุมการเจริญเติบโต พัฒนา และตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม การทำความเข้าใจบทบาทของฮอร์โมนแต่ละชนิด จะช่วยให้เราสามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในการเพาะปลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มผลผลิต ปรับปรุงคุณภาพ หรือแม้แต่การขยายพันธุ์พืช อย่างไรก็ตาม การใช้ฮอร์โมนสังเคราะห์ควรทำอย่างระมัดระวังและอยู่ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญ เพื่อความปลอดภัยต่อพืช ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม
อ่านบทความดีๆกันแล้ว
แล้วอย่าลืม แอดไลน์ มาเป็นเพื่อนกัน เพื่อให้ท่านไม่พลาดข่าวสารและโปรโมชั่นดีๆจากทางร้าน